Tekenen en schilderen | Etsen is populair vanaf de 17e eeuw
De ets is als grafische techniek (diepdruk) vergelijkbaar met droge naald-techniek, maar verschilt op het punt dat de lijnen van een tekening niet ontstaan door in de plaat te krassen, maar in een op de plaat aangebrachte zuurbestendige laag. Grijstonen worden bij de ets verkregen door te arceren.
De procedure van het maken van een ets
Etsen is een eeuwenoude druktechniek die bekend staat om zijn vermogen om gedetailleerde en expressieve lijnen te creëren. De techniek werd populair in de 16e en 17e eeuw en kunstenaars zoals Rembrandt en Francisco Goya hebben deze kunstvorm geperfectioneerd. Het proces van het maken van een ets is zowel technisch als creatief uitdagend en bestaat uit de volgende verschillende stappen die stuk voor stuk zorgvuldig aandacht vereisen:
1. Het voorbereiden van de plaat
De eerste stap in het maken van een ets is het kiezen van een geschikte plaat, meestal gemaakt van koper of zink. Deze metalen platen zijn duurzaam en bieden een glad oppervlak om in te graveren. De plaat moet eerst goed gepolijst worden om alle oneffenheden en krasjes te verwijderen die de uiteindelijke afbeelding zouden kunnen verstoren.
Na het polijsten wordt de plaat schoongemaakt met een oplosmiddel zoals alcohol of ammoniak om vuil, vet en olie te verwijderen. Dit zorgt ervoor dat de plaat schoon is en klaar om de volgende stappen te ondergaan. Een schone, gladde plaat is essentieel voor het succes van de ets, omdat elk klein detail op de plaat kan worden overgebracht naar de afdruk.
2. Het aanbrengen van de etsgrond
De etsgrond is een beschermende laag die op de gepolijste plaat wordt aangebracht. Deze grond bestaat meestal uit een mengsel van hars en was, en het dient om delen van de plaat te beschermen tegen het bijtende zuur dat in de volgende stappen wordt gebruikt. De grond kan op verschillende manieren op de plaat worden aangebracht, maar een veelgebruikte methode is om de plaat te verwarmen en de vloeibare etsgrond gelijkmatig over het oppervlak te verspreiden.
Zodra de grond is aangebracht, moet deze volledig afkoelen en uitharden voordat de kunstenaar begint met het tekenen van het ontwerp. Het is belangrijk dat de etsgrond gelijkmatig is aangebracht, zonder klonten of ongelijkheden, omdat deze direct invloed heeft op de nauwkeurigheid van de ets.
3. Het tekenen van het ontwerp
Nu de plaat bedekt is met de etsgrond, kan de kunstenaar beginnen met het tekenen van het ontwerp. Dit gebeurt met een etsnaald, een scherp instrument dat door de grond heen krast en het metaal blootlegt. De kunstenaar kan vrij tekenen en variëren in de dikte van de lijnen door meer of minder druk uit te oefenen. Elke kras die door de grond gaat, zal later door het zuur worden "gebeten" en vormen de lijnen van de uiteindelijke afdruk.
Het tekenen op een etsplaat vergt veel vaardigheid, omdat elke lijn permanent is. De kunstenaar moet voorzichtig te werk gaan en nadenken over de compositie en de details van de tekening. Omdat het een omgekeerde afbeelding is, moet ook rekening worden gehouden met het feit dat de afdruk in spiegelbeeld zal verschijnen. Dit vereist enige planning en ervaring.
4. Het bijten van de plaat
Zodra het ontwerp op de plaat is getekend, wordt de plaat ondergedompeld in een zuur, vaak salpeterzuur of ijzerchloride, afhankelijk van het type metaal. Het zuur “bijt” in de blootgestelde delen van de plaat waar de etsnaald de grond heeft weg-geschraapt. Het bijtproces zorgt voor de groeven in de plaat die later de inkt vast gaan houden.
De diepte van de lijnen wordt bepaald door hoe lang de plaat in het zuur blijft. Als de kunstenaar bepaalde lijnen dieper wil hebben dan andere, kunnen delen van de plaat tussentijds afgedekt worden met een stopvernis om te voorkomen dat het zuur verder bijt. Dit zorgt voor variatie in lijnintensiteit en geeft de kunstenaar controle over de uiteindelijke uitstraling van de afdruk.
5. Het schoonmaken van de plaat
Nadat het bijtproces voltooid is en de kunstenaar tevreden is met de diepte van de lijnen, wordt de plaat grondig schoongemaakt. De etsgrond en eventuele stopvernis worden verwijderd met een oplosmiddel. De plaat is nu klaar om geïnkt en gedrukt te worden.
Het schoonmaken van de plaat is een cruciale stap om te voorkomen dat er restanten van de etsgrond achterblijven, wat het afdrukproces zou kunnen verstoren. De plaat moet volledig schoon en droog zijn voordat de volgende stap wordt gezet.
6. Het ininkten van de plaat
De inkt wordt met een inkttampon of spatel over de gehele plaat aangebracht, zodat de inkt in de gebeten groeven terechtkomt. De overtollige inkt op de verhoogde delen van de plaat wordt vervolgens weggeveegd met een doek of tarlatan (een soort gaasdoek), zodat alleen de inkt in de groeven blijft zitten.
Het wegvegen van de overtollige inkt vereist precisie. Als er te veel inkt wordt weggeveegd, zullen de lijnen in de afdruk te licht zijn. Wordt er te weinig inkt weggeveegd, dan kunnen er ongewenste vlekken op de afdruk ontstaan. Dit proces vereist vaardigheid en geduld, vooral bij complexe ontwerpen met veel details.
7. Het drukken van de ets
Nu de plaat geïnkt is, wordt deze samen met een vochtig vel etspapier door een etspers gehaald. Het vochtig maken van het papier helpt om de inkt goed van de plaat over te dragen naar het papier. De druk van de pers zorgt ervoor dat de inkt in de groeven van de plaat naar het papier wordt geperst, waardoor het ontwerp op het papier verschijnt.
Het drukken van een ets kan een delicate stap zijn. Als de druk te hoog is, kan het papier te diep in de groeven gedrukt worden, wat leidt tot ongewenste vervormingen. Als de druk te laag is, zal de afdruk niet duidelijk genoeg zijn. Het is belangrijk om de juiste druk en vochtigheid van het papier te vinden voor een scherpe en gelijkmatige afdruk.
8. Droogproces en afwerking
Na het drukken wordt de afdruk voorzichtig van de plaat gehaald en opgehangen om te drogen. Het drogen kan enkele uren tot een dag duren, afhankelijk van de omgeving en het gebruikte papier. Als de afdruk eenmaal droog is, kan de kunstenaar besluiten om meerdere afdrukken te maken of de ets verder te verfijnen met nieuwe lagen inkt of details.
Samenvattend
Het maken van een ets is een fascinerend proces dat een combinatie van technische vaardigheid en artistieke creativiteit vereist. Elke stap in de procedure, van het voorbereiden van de plaat tot het drukken van de afdruk, vraagt om precisie en aandacht voor detail. Hoewel het tijdrovend kan zijn, biedt de ets een unieke manier om gedetailleerde, lijnrijke kunstwerken te creëren die de eeuwenoude traditie van grafische kunst in stand houden. Voor veel kunstenaars is de ets een van de meest bevredigende druktechnieken vanwege de rijke resultaten en de expressieve mogelijkheden die het biedt.
