woensdag 30 januari 2019

Echt zwart bestaat eigenlijk niet. Het is altijd wel een mengkleur

Tekenen en schilderen | Zwart zelf mengen


Echt zwart bestaat eigenlijk niet. Het is altijd wel een mengkleur


In feite is zwart geen kleur



Dingen zijn zwart. Koolzwart, Roetzwart. Ivoorzwart, Lampenzwart, Pikzwart. Gitzwart.

Bestaat er ook nog iets dat zwarter is dan zwart? Volgens de geleerden wel. Zo kennen we tegenwoordig Vantablack, een nieuw ontwikkeld materiaal dat dankzij nanobuisjes van koolstof zeer donker is. Maar het MIT heeft al weer een nog zwarte variant gevonden in staat om 99,995 procent van het licht te absorberen. Kortom, zwart leeft. In elk geval in de wetenschap. En in de beeldende kunst natuurlijk.

Is zwart een gemakkelijke kleur? Of is het helemaal geen kleur?

Veel mensen zien zwart als de gemakkelijkste kleur. Nu is zwart volgens de kleurenleer in feite geen kleur. Maar mensen die zich er niet echt in hebben verdiept, stappen daar meestal gemakshalve maar even overheen.Overigens heeft zwart deze eigenschap met "wit" gemeen dat evenmin een kleur is.

Het zwart van Mark Rothko

Maar iedereen geeft toe dat bijvoorbeeld de zwarten die de Amerikaanse kunstenaar Mark Rothko gebruikte op allerlei manieren uitgelegd konden worden. Soms leken de werken van Mark Rothko wel  zwart, maar soms ook weer niet. De lichtval speelde daarbij een belangrijke rol.

En alleen dat feit over de schilderijen van Rothko geeft al aan, dat het ene zwart het andere niet is. Er zijn duidelijk varianten mogelijk.

Zwart direct uit de tube kan ook maar is niet zo mooi

Zwart uit een tube is vaak veel te zwart

Zwart uit de tube is vaak wel heel erg zwart.  Vaak is verf die gemaakt is op basis van roet. Het heet niet voor niets vaak iets als lampenzwart. Ook de naam ivoorzwart komen we regelmatig tegen.

Mengen met zwart levert weinig fraaie effecten op

Ga je kleuren bij dit soort zwart mengen dan gebeurt er bij kleine hoeveelheden helemaal niets en bij grotere hoeveelheden is het geen zwart meer. Er ontstaat iets met een vrijwel onbenoembare kleur. Maar één ding is zeker:  Het wordt er meestal niet mooier en zeker niet helderder op.

Zwart bij andere kleuren kan bizarre effecten geven zoals iedereen ontdekt de wel eens wat zwart en geel gemengd heeft. Een wat ongedefinieerde kleur groen is in het algemeen het resultaat van deze actie.

Ivoorzwart Ivoorzwart uit de tube en citroengeel gemengd geeft een apart soort groen
Ivoorzwart uit de tube en citroengeel gemengd geeft een apart soort groen



Zelf gemengd zwart kan betere effecten geven

Zwart uit de tube bijmengen levert geen kleuren op waar een kunstenaar veel bewondering voor zal krijgen.  En dan wordt zwart zelf uit andere kleuren proberen te mengen plotseling een interessante bezigheid.

Er zijn meer manieren om zwarte verf te krijgen

Want er zijn meer manieren om aan zwart te komen zonder het uit een tube te knijpen. Bijvoorbeeld door zelf zwart te mengen met bijvoorbeeld de volgende kleurcombinaties:

  • phtaloblauw met gebrande omber

  • donkerblauw met gebrande omber

  • gebrande sienna + phataloblauw

  • ruwe (ongebrande) omber + phataloblauw
Deze combinaties om zijn de moeite van het uitproberen zeker waard. 

Als voorbeeld  phtaloblauw met gebrande omber

zwart mengen uit phtaloblauw met gebrande omber
phtaloblauw met gebrande omber geeft een zwart met een wat blauwige ondertoon
Mengen we het zwart dat we nu zelf gemengd hebben ook weer met geel, dan zien we een heel ander soort groen ontstaan:

zelf gemengd zwart met geel
zelf gemengd zwart met geel


Warme grijstinten zelf mengen

Dit soort mengproducten is nooit echt roetzwart. Maar dit gemengde zwart werkt in het algemeen wel een stuk plezieriger. En het komt op het doek veel prettiger over dan het intense zwart uit de tube. Met bijmengen van wit of een hele lichte Napelsgeel krijgen we er ook mooie warme grijstinten mee. Dus zelf zwart mengen is dan een prima alternatief.

En zit de juiste kleur er voor uw eigen Mark Rothko er nog steeds niet bij?

Ga dan eens experimenteren met zwart zelf mengen!


Test gewoon verschillende combinaties uit! Noteer altijd tussentijds wat u bij elkaar aan het mengen bent want anders is de kans groot dat u de juiste combinatie niet meer reproduceren kunt. En dat is ook niet de bedoeling.

Nog een heel andere variant van Bob Ross


U kent vast Bob Ross wel, de Amerikaanse schilder met zijn lieve struikjes en eenzame boompjes. Hij gebruikt als zwart een mengsel van 1 deel alzarinerood en 1 deel sapgroen. Dat ziet er dan uit zoals hieronder en het gaat inderdaad ook aardig richting zwart.


1 deel alzarinerood en 1 deel sapgroen
1 deel alzarinerood en 1 deel sapgroen


Ken dus je materiaal!

Kwaad kan het zwart zelf mengen natuurlijk nooit. Het kan alleen mislukken en wat dan nog? Dan hebben we weer iets geleerd dat helemaal niet werkt. Dit soort oefeningen zijn voor de doorsnee amateurschilder prima leermomenten,  die veel informatie leveren over de mogelijkheden van het gebruikte materiaal.

En dat is helaas iets dat velen zeker onterecht aan zich voorbij gaan en toch maar weer wat ivoorzwart uit de tube knijpen.

Wil je echt goed leren schilderen, dan is een uitgebreide kennis van je materiaal buitengewoon belangrijk. En al experimenterend kun je jezelf verbazend veel leren. 

En nu verder....